Duman ağacı ve peruk çalısı olarak da bilinen, Güney Avrupa ve Çin kökenli boyacı sumağı ülkemizde çoğunlukla Akdeniz kıyılarındaki maki alanlarının bulunduğu bölgelerde görülür. Boyacı sumağı, 2 ile 5 metreye kadar boylanabilen, tüysüz ve dibe doğru daralan kısa saplı 2 ile 3 santimetre uzunluğunda yaprakları olan ve kışın yapraklarını döken çalımsı bir bitkidir. Çekirdekli sulu meyveleri çarpık armut biçimindedir. Meyvelerin içinde böbrek şeklinde tek tohum bulunmaktadır. Bitkinin yapraklarının üst yüzü tüysüzdür. Yaprakların alt yüzü morumsu yeşildir. Yapraklarında sonbaharda menekşe moruna yakın koyu kırmızımsı bir renklenme görülür. Taç yapraklı çiçekleri bulunan bitkide çiçeklenme çok kısa sürer. İpliksi dallı, ince tüylü ve salkımlar halinde bulunur. Yeşil, mavi-yeşil renkte olup peruğu andıran meyveleri parlak görünümlüdür. Sonbaharda meyveler tüylü saplar üzerinde asılı kalır.Bu da ağaca uzaktan bakıldığında renkli tüylerle kaplanmış bir görünüm verir. Onun içindir ki İngilizce’de boyacı sumağına “Peruk ağacı” adı verilir. Boyacı sumağı bahçelerde süs bitkisi olarak da yetiştirilir.
Tarihçe
Boyacı sumağı, Roma imparatorluğu’ndan beri boyarmadde kaynağı olarak bilinmektedir. Orta Çağda Avrupa’da yaygın olarak kullanılmış ve ekonomik bakımından önemli bir yer edinmiştir. 23 - 79 yılları arasında yaşayan Romalı Pilinus’a göre eski zamanlarda deri boyamada da kullanılmıştır. 19. yüzyılda ise Avrupa’da sarı renk boyamalarda özellikle de ipek boyamalarda bu bitkinin çokça kullanılmış olduğu bilinmektedir. Birinci Dünya savaşında Türk askerlerinin üniformaları ve çadırları bu bitkinin yaprakları ve ince dalları kullanılarak boyanmıştır. Anadolu’da da 19. yüzyılda halılarda sarı renk ipliklerin boyanmasında kullanmıştır. Özellikle Taşpınar halılarının sarı renklerinde bu bitkinin kullanılmış olduğu görülmektedir.
Boyama işlemi
Bitkinin kurutularak öğütülmüş yaprakları, filizleri ve kabukları ile mordanlı boyama yöntemiyle boyanmıştır.