Muhabbet çiçeği, 150 santimetreye kadar büyüyebilen iki yıllık bir bitkidir. Bitkinin birinci yıl yalnızca yaprakları oluşur, ikinci yıl ise gelişimi tamamlanır. Muhabbet çiçeği Haziran ayında günebakan gibi güneşi takip eden sivri uçlu çiçekler açar. Haziran sonunda ise çiçeklenme son bulur. Bitkinin yetişebilmesi için verimli bir toprağa ihtiyaç yoktur. Muhabbet çiçeği; nemli, kumlu ve çakıllı toprakta yetişebilmektedir. Hatta yeni yapılan yol kenarlarında bu bitkinin bir yıl sonra kendiliğinden yetiştiği görülebilmektedir. Bu bitki özellikle Batı Asya ve Akdeniz ülkelerinde yaygın olarak yetişen bunun yanında tarımı da yapılan bir bitkidir.
Muhabbet çiçeğinin yapısında bulunan temel boyarmadde luteolindir. Boyarmadde analizleri sonucu luteolin boyarmaddesi ile boyandığı saptanan birçok eski tekstil solmadan veya çok az solarak günümüze kadar ulaşabilmiştir.
Tarihçe
Muhabbet çiçeğinin tarih öncesi dönemlerde tekstil boyamacılığında ve pigmen olarak duvar resimleri, tablolar ve ikonalarda kullanıldığı bilinmektedir. Muhabbet çiçeğinin tohumları İsviçre’de Neolotik döneme ait göl kazısında bulunmuştur. Helenistik ve Roma dönemlerinde de yaygın olarak tarımı (kültürü) yapılmış ve boyamada kullanılmıştır. MÖ 6. yüzyılda Nubia tekstillerinin boyarmadde ve mordan analizlerinde boyarmadde olarak muhabbet çiçeği, mordan olarak da demir ve alüminyum şapı kullanılmış olduğu tespit edilmiştir. Romalılarda Muhabbet çiçeği ışık haslığı en iyi bitkilerden birisi olarak bilinmekteydi. Muhabbet çiçeğinin rahibe elbiseleri ve bakire kızların düğün elbiselerinin boyanmasında kullanılmış olduğu söylenmektedir.
Pilini muhabbet çiçeği ile yalnızca kadın elbiseleri boyandığını söylemiştir. 3. ile 10. yüzyıla ait Koptik tekstillerinin boyarmadde analizleri yapıldığında muhabbet çiçeğinin Mısır’da çok yaygın olarak kullanılmış olduğu görülür. Bu tekstillerde sarı renkte; muhabbet çiçeği, turuncu renkte; muhabbet çiçeği ile birlikte kökboya ve yeşil renkte; muhabbet çiçeği ve çivit otu kullanılmıştır. Türk halı sanatının en parlak dönemlerinden biri olan 16. yüzyıl Uşak halılarının Lotto halıları olarak bilinen halı grubunun sarı renk boyarmadde analizlerinde muhabbet çiçeği ile boyanmış olduğu saptanmıştır. Osmanlı İmparatorluğunda oldukça popüler boya bitkisi olan muhabbet çiçeği hem yün hem de ipek boyamada çok sık kullanılmıştır. Osmanlı kumaşlarının sarı renklerinde ve yeşilin sarı bileşeni olarak çivit otu (Isatis tinctoria) veya Indigofera tinctoria ile beraber kullanılmıştır. Yüzyıllar boyunca Avrupa’da ve Amerika’da da tarımı yapılmıştır.Bitkinin Türkiye de ve Avrupa da tarımı (kültürü) 19. yüzyılın sonlarına kadar devam etmiştir. Ancak sentetik boyarmaddelerle rekabet edemediğinden tarımından vazgeçilmiştir.
20. yüzyılın ortalarına kadar Fas halılarının sarı rengi ve yeşil rengin sarı bileşeni olarak kullanılmıştır.
1980’ler sonrası doğal boyarmaddelerin yeniden gündeme gelmesiyle birlikte Türkiye’de, özellikle de Batı Anadolu ve Orta Anadolu’da tekrar kullanılmaya başlanmıştır. Bazı Avrupa ülkelerinde tarımı yeniden yapılmaya başlamıştır.
Boyama işlemi
Bitkinin kurutularak öğütülmüş gövde, yaprak ve çiçekleri ile mordanlı boyama yöntemiyle yapılabilir.